شناسایی مسئله حمایتگری اجتماعی
مهمترین اقدام در کمپین حمایتگری انتخاب مسئله مورد نظر برای سیاستگذاری است. این ممکن است در ابتدا آسان به نظر برسد، اما انتخاب بهترین مسئله و کسب اجماع بر روی آن مسئله پیچیدهای است و مستلزم طی روند مشخصی است که در زیر شرح داده میشود.
چگونگی انتخاب مساله
انتخاب مسئله تا حدی به شیوه آغاز کمپین حمایتگری بستگی دارد. چنانچه سیاستگذاری به درخواست کسی باشد که در پی مسئله اجتماعی خاصی است، موافقت با انجام آن در حکم انتخاب مسئله اجتماعی سفارشدهنده آن میباشد. برای مثال، ممکن است محققان و کارشناسان آشنا به امور اشتغال مسئلهای را به وزارت کار پیشنهاد داده و درخواست کنند راه حلی برای آن اندیشیده شود.
در انتخاب مسئله بايد دقت كرد كه مسايل شخصي به عنوان مسايل اجتماعي در نظر گرفته نشود . به عنوان مثال بيكاري يك نفر يا چند نفر در يك شهر مشكل اجتماعي نمي باشد اما بيكاري 25 درصد جمعيت شاغل يك كشور يك مسئله اجتماعي است و بايد براي يافتن راه حلي تلاش نمود.
انتخاب مسئله به يكي از چهار روش ذيل و يا تركيبي از آن ها صورت مي گيرد:
- انتخاب به موجب قوانین بالادستی: قوانین بالادستی همانند قانون اساسی، برنامه چشمانداز توسعه و برنامههای توسعه زمینهساز تکالیف مشخصی میباشد که سیاستگذاران موظف به اجرای آن هستند.
- انتخاب توسط مقامات بالاتر: مقامات بالادستی به دلیل انجام وظایف قانونی یا توصیه، «بدهبستان» همکاران و سرپرستان و يا درخواست نهادهاي بين المللي اين اقدام را انجام مي دهند.
- با توجه به گرایش های سیاسی و وعده های انتخاباتی: دیدگاهها و خواستههای منتخبان سياسي و يا تقاضاهاي رایدهندگان
- انتخاب توسط کارشناسان: تجارب پیشین و نظر کارکنان و کارشناسان که به صورت انباشتی در یک سازمان جمع شده است زمینهساز سیاستگذاری میگردد.
تحلیل پیشینه قانون گذاری
در این مرحله تاریخچه مسائل از آغاز توجه سیاستگذاری بدانها تا وضعیت قانونگذاری فعلی آنها در تمام سطوح دولتی دنبال میشود. سریعترین راه پیگیری تاریخچه آنها کسب اطلاع از آخرین قوانینی است که درباره آنها تصویب شده است. معمولا در این مصوبههای قانونی به وضعیت اولیه آنها نیز اشاره میشود و حتی گاه علت ضرورت الحاق متمم جدید بدانها نیز بیان میشود. علاوه بر مصوبات قانونگذاری ممکن است محقق منابع دیگری را نیز برای تحلیل موضوعها سودمند بیابد، به ویژه اگر در گذشته از لحاظ قانونگذاری توجه چندانی بدان مسئله اجتماعی نشده باشد. این منابع میتواند شامل اینها باشد: تحلیلهای پیشین موضوعات توسط دانشمندان علوم سیاسی، آثار فعالین سیاسی علاقهمند به موضوع و اظهارات متخصصانی که دارای دیدگاهی تاریخی درباره موضوع هستند.
در تحلیل گذشته قانونگذاری باید منابع را برای کسب این اطلاعات مورد بررسی قرار داد:
- اهداف آشکار و پنهان قانون گذاری: آیا اهداف آشکار و پنهان یکساناند؟ به مرور زمان تغییر کردهاند؟ اهداف فقط جنبه سمبلی دارند یا برای ایجاد تغییرات واقعیاند؟
- تعریف مسئله در قوانین مربوطه: آیا این تعاریف به مرور زمان یا در بین حامیان مختلف آن تغییر کرده است؟
- ارزش ها و مفروضات نهفته در قوانین: سياست گذاران قبلي بر مبناي چه ارزش ها و ايده هايي سياست گذاري نموده و هدف نهايي از سايست هاي پيشين چه بوده است؟
- موفقیت و مسایل قوانین پیشین: سياست گذاري هاي پيشين تا حد موفق بوده و در صورت عدم موفقيت چرا موفق نبوده است و يا چه مشكلات و مسايل جديدي بر راه حل هاي پيشين عارض شده است.
بررسی سیاستهای پیشین و نتایج آنها
در مورد اکثر موضوعهای سیاستی تحقیقات متعددی در گذشته یا اخیرا صورت گرفته است. این تحقیقات را باید شناسایی کرده و مسیر آنها را باید از آغاز کاربرد یافته ها دنبال کرد
این فعالیتها را میتوان با استفاده از بسیاری از همان منابع مرحله قبل شناسایی کرد. در دنبال کردن تحقیقات پیشین و اخیر یا کوششهایی که برای اعمال تغییرات صورت گرفته باید در پی این اطلاعات بود:
- سازمان ها و نهادهای که در سابقه موضوع تاثیر گذار بودهاند
- نحوه استفاده از تحقیقات و بررسی های گذشته در سیاستگذاری
- وجود برنامه ها و تحقیقات مشابه در حال حاضر
تعریف مساله
تعریف دقیق مسئلهای که هسته اصلی کمپین حمایتگری را تشکیل داده و هدف رسیدن به آن است از اهمیت خیلی زیادی برخودار است. مسئله مورد نظر باید به طور شفاف بیان شود در تمام مراحل اجرای کمپین مورد نظر قرار گیرد. بهتر است مسئله مورد نظر خود را به شکل زیر بیان کنید.
تعریف مسئله کار بسیار دشواری است، در حالی که همه تصور میکنند این کار آسانی است. اگر بتوانید آنچه میخواهید انجام دهید را در یک عبارت ساده که مورد توافق همه باشد بیان کنید، مبنا و پایه اقدامات بعدی شکل خواهد گرفت. این چیزی شبیه بیان ماموریت برای یک سازمان است.
در هنگام انتخاب موضوع بررسي لازم صورت گيرد كه جنبه هاي مختلف موضوع چه مي باشد. ذينفعان به صورت دقيق شناسايي گردند و رفتار آنان در خصوص سيات هاي تعيين شده پيش بيني گردد. به عنوان مثال موارد ذيل در نظر گرفته شود:
– بررسي لازم صورت گيرد كه واكنش عمومي به مسئله انتخاب شده چه مي باشد . اين موضوع به خصوص براي تصميم گيرندگان انتخابي مهم است چون در انتخابات بعدي به راي عمومي نياز دارند.
– اگر يك موضوع هنوز به يك موضوع و مشكل اجتماعي تبديل نشده است نبايد با انتخاب اشتباه خود تبديل به يك مشكل شود.
– به ارزش ها، باورها و جهت گيري هاي فلسفي و سياسي افراد و ذينفعان توجه شود.
– نحوه تفسير، روشن ساختن و طراحي يك مشكل سياست گذاري دال بر راه حل هايي است كه براي حل آن به كار مي رود. نحوه بيان مشكل از مهمترين مسايل و موضوعات مطروحه است. تعريف اوليه يك مسئله طي مراحل اول سياست پژوهي ، چشم اندازها، اهداف وشناخت كساني را كه در ايجاد دستور كار سياست گذاري مشخص مي كنند، بازمي تابد.
تحلیل هزینه – سود
سیاستها و مقررات آثار و تبعات اقتصادی، مثبت و منفی، به همراه دارند. آنها گروههای مختلفی را به اشکال مختلف، از لحاظ مالی، اجتماعي و سياسي تحت تاثیر قرار میدهند. حتما اين موضوع بايد بررسي شود با توجه به محدوديت منابع كدام برنامه ها در اوليوت قرار گيرند.
متغیرهای انعطاف پذیر
در سياست پژوهي اين موضوع بايد مورد توجه قرار گيرد كه تمام متغيرها هميشه ثابت نمي باشند و سياست پژوهان و سياست گذاران بايد آمادگي اين را داشته باشند كه در صورت تغيير متغيرها سريعا واكنش نشان داده و راه حل هاي جايگزين را ارايه نمايند. حتي در بعضي از موارد مجبور به تعريف مجدد مشكل مي گردند كه تبعا منجر به ارايه راه حل هاي جديدي نيز خواهد شد. در هنگام سياست پژوهي بايد راه حل هاي جايگزين به خوبي بررسي شود تا ضمن اعلام برتري هاي روش انتخاب شده، در صورت نياز به برگشت به راه حل هاي جايگزين، شناخت كاملي از اين راه حل ها وجود داشته باشد.
زمینه ( متن سیاست) – محیط سیاسی – اجتماعی
به طور قطع هر برنامه و پیشنهادی را هر چند هم که مناسب طراحی شده و مفید باشد بدون توجه به محیط سیاسی – اجتماعی نمی توان انجام داد. اصولا نگاه به متن جامعه و فضای کلی حاکم از مهمترین پیش شرط ها و نیازمندی های سیاست گذاری می باشد. در یک جامعه که جنگ طولانی مدت را گذارنده و مردم خواهان امکانات رفاهی و پایه ای مانند الکتریسته و جاده می باشند شما نمی توانید برنامه های فرهنگی و اجتماعی را پیشنهاد نمائید. تصمیم سازی آموزشی در جامعه ای که اکثریت دارای تحصیلات متوسطه می باشند با جامعه ای که اکثرا بی سواد هستند، تفاوت معناداری خواهد داشت.
تحلیل تکنیکی ( تحلیل عواملی که علت مسئله هستند)
در بررسی مسایل اجتماعی تلاش شود که عامل اصلی کشف شود در تدوین اولیه مشکل چنانچه موضوع و دلایل اصلی مشکل کشف نگردد کل برنامه و راه حل پیشنهادی به بیراهه خواهد رفت. در این خصوص نباید به ظن و شهود به تنهایی اعتماد نمود و ضرورت دارد که آمار و اطلاعات مستند ضمیمه طرح گردد.
اهداف (تغییر) حمایتگری اجتماعی
منظور از هدف حمایتگری اجتماعی تغییری است که به دنبال اعمال آن هستیم. معمولا به این صورت است که گروهها برای تحقق هدف کلی خود به صورت همزمان در جهت تحقق دو یا چند هدف کوچکتر تلاش میکنند:
تعریف هدف کلی و اهداف تغییر بخشی اساسی از فرآیند برنامهریزی حمایتگری اجتماعی را تشکیل میدهد. اهداف تغییر باید در راستای تحقق هدف اصلی حمایتگری اجتماعی تعریف شوند. استراتژیهای حمایتگری معمولا 1 تا 3 هدف تغییر را در خود جای میدهند. دنبال کردن اهدافی بیش از این ممکن است مدیریت استراتژی را ناممکن ساخته و خطر بسط بیش از حد منابع را به دنبال داشته باشد.
در بخش قبل به موضوع تعریف مسئله حمایتگری اجتماعی پرداخته شد. حال وقت آن است که تعریف مسئله را به شکل یک عبارت مثبت (یا همان چشمانداز تغییر) بیان کنیم. شما میتوانید چشمانداز تغییر (یا هدف حمایتگری اجتماعی) را در عبارتی با شرح تغییراتی که میخواهید در نتیجه اقدامات خود در کوتاه، میان و بلندمدت شاهد باشید بیان کنید. تغییرات در خطمشی، اجرا و روابط قدرت را میتوان به شکل زیر طبقهبندی کرد:
- تغییر در گفتمان: بر مبنای آن صاحبان قدرت عبارات و مفاهیم مورد استفاده خود را تغییر میدهند. برای مثال، مقامات دولتی برای نخستین بار در سخنرانیهای خود به موضوع کمپین حمایتگری اشاره میکنند.
- تغییر در رویه: که بر مبنای آن فرآیندهای تصمیمگیری به شکل دیگری انجام میگیرند. برای مثال، دولت در تعیین سیاستها و خطمشیهای خود از تمام ذینفعان مشورت میگیرد.
- تغییر در نگرش: به معنای تغییر مثبت در نگرش نسبت به سایر بازیگران و ارزشهای مورد حمایت آنان است. برای مثال، دولت با سازمانها و بخش خصوصی به عنوان شریک و همکار در تعامل قرار میگیرد، نه به عنوان رقیب.
- تغییر در محتوا: به معنای تغییر واقعی در سیاستها، قوانین، مقررات، بودجه، استراتژیها و برنامهها در راستای پیام اصلی کمپین حمایتگری اجتماعی است.
- تغییر در رفتار: به معنای اعمال تغییرات دائم در شیوه رفتار یا عمل افراد و سازمانها میباشد. برای مثال، دولت در مورد برنامه کمکرسانی خود اطلاعات مالی منتشر ساخته و آن را در دسترس عموم قرار میدهد.
باید توجه داشت که این اهداف باید تغییر-محور باشند، نه فعالیتمحور. به این معنی که این اهداف باید تغییراتی که میخواهیم اعمال شود را بیان کنند، نه فعالیتهایی که باید انجام گیرد. هدف باید دقیق، واقعی، قابلسنجش و با قید زمان باشد.موارد زیر باید در تعیین ویژگیهای هدف مورد نظر مورد توجه قرار گیرد:
- بازه زمانی برای تحقق نتیجه مورد نظر
- مولفهها یا اصول پایهای که باید در بر گیرد
- حیطه جغرافیایی
- جمعیت هدف
- منابع انسانی و مالی مورد نیاز برای اجرای آن
چنانچه با محدودیت منابع مواجه باشیم، لازم است تنها یک هدف برای حمایتگری اجتماعی انتخاب شود. بر این اساس، هدف اصلی باید بر اساس دو شرط زیر انتخاب شود:
- هدفی که طی بازه زمانی مشخص شده بیشترین بخت را برای تحقق داشته باشد
- بیشترین تاثیرگذاری را بر جمعیت هدف داشته باشد